Een nieuwe analyse van duizend jaar oude opschriften lijkt erop te wijzen dat de vrouw en moeder van twee Vikingkoningen meer macht had dan voorheen werd gedacht – en misschien zelfs de leider was van een vroeg Deens rijk.

In het onderzoek bieden de wetenschappers een nieuwe kijk op de runenstenen van Jelling – gegraveerde stenen monumenten die meer dan duizend jaar geleden werden gemaakt om de Vikingkoning Gorm de Oude, zijn vrouw Thyra en de acties van hun zoon koning Harald Blauwtand te herdenken.

De runenstenen van Jelling, een Deense plaats op het schiereiland Jutland, bevatten de eerste verwijzingen naar Denemarken als een politieke eenheid. De kleinste en oudste van de twee stenen met een opschrift in het runenschrift werd rond 950 n.C. geplaatst door Gorm; de inscriptie op de grotere steen, gemaakt in opdracht van zijn zoon Harald Blauwtand, beschrijft de bekering van het Noorse paganisme naar het christendom in 965 en staat bekend als de ‘geboorteakte’ van Denemarken. Beide stenen noemen ook Thyra, de vrouw die Gorms echtgenote en Haralds moeder was.

Thyra vaker genoemd dan zoon

Onderzoekers gebruikten een 3D-scanner om zeven runenstenen uit Jutland te analyseren – waaronder de grotere van de stenen van Jelling. Zo konden ze voorheen onzichtbare details van de inscripties blootleggen.

Het is ongebruikelijk dat namen van Vikingvrouwen op runenstenen staan, maar de naam Thyra komt voor op vier stenen uit deze periode. Van drie daarvan is zeker dat ze verwijzen naar dezelfde vrouw.

‘Geen andere persoon uit de Deense Vikingtijd staat op zo veel stenen vereeuwigd – zelfs niet Harald, haar beroemde zoon,’ zegt Lisbeth Imer, archeoloog en runoloog bij het Nationaal Museum van Denemarken, en leider van het onderzoek. ‘Ze moet dus erg belangrijk zijn geweest voor de vorming van de staat.’

De ‘redding van Denemarken’

Professor in Viking Studies Judith Jesch van de University of Nottingham was niet betrokken bij het nieuwe onderzoek, maar stelt dat de ontdekking ‘Thyra op een totaal nieuwe manier op de voorgrond brengt.’

Als alle opschriften naar dezelfde Thyra verwijzen, ‘is dat op zich al genoeg om te zeggen dat ze een grote invloed had in dat deel van Denemarken.’

Een runensteen gevonden bij het dorp Laeborg, zo’n dertig kilometer ten zuidoosten van Jelling, omschrijft Thyra als dróttning – een Noors woord voor ‘minnares’ of ‘dame’ dat later vertaald werd als ‘koningin’. En op de kleinste steen uit Jelling wordt Thyra omschreven als ‘de redding van Denemarken’ (of mogelijk ‘de kracht van Denemarken’), merkt Jesch op. ‘Ook dat suggereert dat ze een belangrijke rol speelde in die tijd.’

Vikingvrouwen hadden middelen

Runoloog Henrik Williams van de Zweedse Universiteit van Uppsala, die niet betrokken was bij het onderzoek, zegt dat ook andere runenstenen uit de Vikingtijd, waaronder stenen in Noorwegen en Zweden, vrouwennamen bevatten. Volgens hem bewijst dit ‘dat vrouwen middelen hadden in de Vikingtijd’.

Toch is Williams voorzichtig met het maken van harde conclusies over de politieke macht van Thyra – net als Vikingexpert Stefan Brink van de University of the Highlands and Islands in het Verenigd Koninkrijk. Volgens Brink was het ‘mogelijk en waarschijnlijk’ dat Thyra een erg belangrijke vrouw was in het Denemarken van die tijd, maar is het niet duidelijk of haar politieke macht die van haar man Gorm evenaarde.

‘Het zou kunnen, maar hoe bewijs je zoiets?’